Прыкладнае каляндарна-тэматычнае планаванне па вучэбным прадмеце “Беларуская літаратура” на 2010/2011 навучальны год
(ХІ клас агульнаадукацыйных устаноў з беларускай і рускай мовамі навучання)
53 гадзін на год; 1,5 гадзіны на тыдзень
(на вывучэнне твораў – 49 гадзіны; на творчыя работы – 4 гадзіны)
Размеркаванне вучэбнага матэрыялу праводзіцца ў адпаведнасці са зместам і структурай вучэбнага дапаможніка:
Беларуская літаратура: вучэбны дапаможнік для 11 класа/пад.рэдакцыяй Мельнікавай З.П., Ішчанкі Г.М. — Мінск, Нацыянальны інстытут адукацыі 2009.
№ урока і дата | Тэма раздзела, урока | Мэты і задачы ўрока | Матэрыял падручніка, вучэбныя дапаможнікі, дамашняе заданне | |||
Беларуская літаратура перыяду 1966-1985 гадоў (30 гадзін) | ||||||
1. | Беларуская літаратура перыяду 1966-1985 гадоў (агляд) Асноўныя пытанні для вывучэння: Пашырэнне сферы мастацкага даследавання рэчаіснасці. Жанравыя і тэматычныя пошукі літаратуры, паглыбленне яе чалавеказнаўчага і гуманістычнага зместу. Узмацненне аналітызму ў даследаванні мінулага і сучаснасці. Узбагачэнне светабачання беларускіх паэтаў, іх жанрава-стылёвыя пошукі (Я.Янішчыц, Т.Бондар, Р.Баравікова, А.Разанаў і інш.). Грамадзянскасць і маральна-этычная скіраванасць пафасу паэтычнай творчасці. Павышаная цікавасць да філасофскіх праблем, складаных пытанняў чалавечага жыцця. Праблематыка беларускай прозы (I.Шамякін, Я.Брыль, В.Адамчык, В.Карамазаў, Л.Левановіч, Я.Сіпакоў, А.Жук, В.Казько, Г.Далідовіч, Г.Марчук, В.Гардзей, В.Гігевіч і інш.). Здабыткі ў жанрах драмы і камедыі (п’есы К.Крапівы, А.Макаёнка, У.Караткевіча, М.Матукоўскага, А.Петрашкевіча, А. Дзялендзіка, Г.Марчука, А.Дударава і інш.). Праблемнасць, канфліктная аснова твораў беларускіх драматургаў | Даць агульную характарыстыку грамадска-палітычнага, культурнага і літаратурнага жыцця Беларусі перыяду 1966–1985 г., садзейнічаць пашырэнню ведаў пра асаблівасці развіцця літаратуры ў гэты час; стварыць зместавыя і арганізацыйныя ўмовы для фарміравання ў вучняў умення знаходзіць ідэйна-стылёвыя асаблівасці ў беларускіх творах гэтага часу; забяспечыць развіццё ўмення вылучаць у аповедзе настаўніка асноўнае, канспектаваць згодна з прапанаваным планам; садзейнічаць пашырэнню гістарычнай дасведчанасці вучняў, выхаванню пачуцця гонару за сваю багатую гісторыка-культурную спадчыну. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Адамовіч, А. Літаратура, мы і час/А. Адамовіч. — Мінск, 1979. 2) Андраюк, С. А жыццё — вышэй за ўсё: выбранае / С. Андраюк. — Мінск, 1992. 3) Беларуская літаратура: дапам. для 11-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. і рус. мовамі навучання / А.І. Бельскі [і інш.]; пад рэд.А.І. Бельскага, М.А. Тычыны. — Мінск: Адукацыя і выхаванне, 2009. 4) Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя: у 4 т.— Мінск, 1999—2003. — Т. 3—4, кн. 1— 4. 5) Гісторыя беларускай літаратуры: ХХ ст.: 20—50-я гг. / пад. агул. рэд. М. А. Лазарука, А. А.Семяновіча. — 2-е выд. — Мінск, 2000. 6) Мушынскі, М. Каардынаты пошуку: беларуская крытыка: набыткі, перспектывы / М. Мушынскі. — Мінск, 1988. 7) Рагуля, А. Імгненні... / А. Рагуля. — Мінск, 1990. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць адказы на пытанні падручніка (с.12, пытанні 4 – 8 ). | |||
Іван Шамякін (6 гадзін) | ||||||
2. | Жыццёвы і творчы шлях І.Шамякіна. Аповесць “Гандлярка і паэт”[1]: гісторыя напісання твора, праблематыка, сюжэт Асноўныя пытанні для вывучэння: Жыццёвы і творчы шлях пісьменніка. ”Гандлярка і паэт“. Гісторыя напісання аповесці, праблематыка, сюжэт. Тэма трагічнага лёсу жанчыны на вайне | Пазнаёміць з жыццёвым і творчым шляхам пісьменніка, гісторыяй напісання аповесці “Гандлярка і паэт”, праблематыкай і сюжэтам; далучыць вучняў да свядомага ўспрымання матэрыялу пра жыццё і творчасць І. Шамякіна, паспрыяць вучнёўскаму разуменню ідэйнага зместу аповесці, выклікаць цікавасць да аповесці, а таксама да пісьменніка, грамадзяніна, патрыёта | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бельскі, А. Каханне, маладосць і трывогі сэрца / А. Бельскі // Шамякін, І. Трывожнае шчасце: аповесці. — Мінск, 2008. — С. 5 – 9. 2) Бельскі, А. Жыццё і творчасць І.Шамякіна // Беларуская мова і літаратура. — 2009. — № 7. С. 35. 3) Каваленка, В. Іван Шамякін: Нарыс жыцця і творчасці/В. Каваленка. — Мінск, 1980. 4) Дубіна, А.С. Сістэма ўрокаў па аповесці ”Гандлярка і паэт“ І.Шамякіна// Беларуская мова і літаратура. — 2007. —№1. — С. 29. 5) Тычына, М. Усё чалавечае. Развагі пра творчасць І. Шамякіна // Роднае слова. — 2001. —№1. — С.8 – 14. 6) Іван Шамякін. Аўтабіяграфія // Роднае слова. —1999. —№ 1. — С. 185 – 197. Дамашняе заданне І. Падрыхтаваць невялікія паведамленні: 1. “Жыццёвы шлях І. Шамякіна”; 2. “Творчы шлях І. Шамякіна”. ІІ. Перачытаць першыя дзве часткі аповесці “Гандлярка і паэт”. ІІІ. Знайсці ў аповесці эпізоды, якія раскрываюць вобраз Вольгі Ляновіч (індывідуальнае заданне). | |||
Жыццёвы і творчы шлях І.Шамякіна. Аповесць “Непаўторная вясна”: гісторыя напісання твора, праблематыка, сюжэт Асноўныя пытанні для вывучэння: Жыццёвы і творчы шлях пісьменніка. Пенталогія “Трывожнае шчасце” – кніга аповесцей пра даваеннае пакаленне моладзі, якое прайшло праз выпрабаванні вайны. Творчая задума кнігі. Аўтабіяграфічныя моманты ў “Трывожным шчасці”. | Пазнаёміць з жыццёвым і творчым шляхам пісьменніка, гісторыяй напісання аповесці “Непаўторная вясна“. Разгледзіць асноўную праблему, узнятую ў творы, арганізаваць асэнсаванае ўспрыманне аўтарскай пазіцыі, развіваць у вучняў уменне разумець актуальнасць і агульначалавечае значэнне пастаўленых пісьменнікам праблем; пераконваць на матэрыяле аповесці, што кожны чалавек мае права на шчасце; ствараць умовы для ўзбагачэння эмацыянальнай сферы вучняў, развіцця іх здольнасцяў да камунікацыі і маўленчай культуры ў цэлым. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бурак, А.М. Урок – педагагічная майстэрня па аповесці І.Шамякіна ”Непаўторная вясна“// Беларуская мова і літаратура. —2007. —№ 1. — С.36. 2) Давыдава, Д.Урокі па аповесці Івана Шамякіна ”Непаўторная вясна““// Роднае слова. —2003. —№ 1. — С.54. Дамашняе заданне І група Падрыхтаваць вуснае паведамленне-разважанне ”Простае шчасце людское…“ ІІ група Падрыхтаваць пераказ найбольш цікавага эпізоду аповесці. | ||||
3. | Вобраз Вольгі Ляновіч: каханне ў лёсе гераіні (аповесць “Гандлярка і паэт”) Асноўныя пытанні для вывучэння: Вобраз Вольгі Ляновіч. Каханне ў лёсе гераіні. Майстэрства пісьменніка ў стварэнні сюжэта, псіхалагічнай абмалёўцы характараў. | Стварыць умовы для развіцця ўменняў даваць агульную характарыстыку галоўным героям аповесці, тлумачыць учынкі і разважанні герояў, вызначаць іх узаемаадносіны, садзейнічаць раскрыццю майстэрства пісьменніка ў стварэнні сюжэта і псіхалагічнай абмалёўцы характараў; выяўляць адносіны вучняў да твора і ўзнятых у ім праблем; садзейнічаць выхаванню культуры інтымных пачуццяў, цікавасці да твора. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Гардзіцкі, А. Творчасць Івана Шамякіна. — Мінск, 1971. 2) Локун, В. Кругі жыцця — кругі літаратуры / В.Локун. — Мінск, 2002. 3) Навумчык, М.І. Вывучэнне аповесці І.Шамякіна ”Гандлярка і паэт“ (тэставае заданне, ХІ клас) // Беларуская мова і літаратура. —2009. —№ 7. — С.45. Дамашняе заданне. 1. Падрыхтаваць невялікае паведамленне “Каханне ў лёсе Вольгі Ляновіч”. 2. Знайсці ў аповесці эпізоды, якія раскрываюць вобраз Алеся Шпака (індывідуальнае заданне). | |||
3-4 | Аповесць ”Непаўторная вясна“ – твор пра юнацтва і каханне Асноўныя пытанні для вывучэння: Пятро Шапятовіч і Саша Траянава – галоўныя героі пенталогіі. Адлюстраванне даваеннага жыцця моладзі ў аповесці “Непаўторная вясна”. Духоўны свет Пятра і Сашы, іх узаемаадносіны. Паэзія кахання і прыгожых чалавечых пачуццяў. Эмацыянальна-псіхалагічная змястоўнасць твора. Лірычны характар аўтарскага пісьма. | Дапамагчы спасцігнуць філасофскі змест твора, вызначыць яго ідэйную накіраванасць, выхоўваць у вучняў маральна-этычныя пачуцці; стварыць умовы для развіцця лагічнага, творчага мыслення праз выкарыстанне абагульняльных прыёмаў разумовай дзейнасці, садзейнічаць узбагачэнню духоўнасці вучняў, паказаць высакароднасць пачуццяў кахання. | Вучэбныя дапаможнікі: Вікторчык, Н.С. Аповесць ”Непаўторная вясна“– твор пра юнацтва і каханне// Беларуская мова і літаратура. —2007. —№ 1. — С.39. Дамашняе заданне Напісаць сачыненне-мініяцюру ”Кожны з нас шчаслівы, калі…“ | |||
4. | Вобраз Алеся Шпака, яго роля ў духоўным узвышэнні Вольгі Ляновіч (аповесць “Гандлярка і паэт”) Асноўныя пытанні для вывучэння: Вобраз Алеся Шпака, яго роля ў духоўным узвышэнні Вольгі Ляновіч. Фарміраванне характару Алеся Гапанюка. Праблема маральнага выбару. | Садзейнічаць развіццю ўменняў даваць агульную характарыстыку галоўным героям аповесці, тлумачыць учынкі і разважанні герояў, вызначаць іх узаемаадносіны; дапамагчы вучням усвядоміць думку, што канцэнтрацыя маральнай праблематыкі ў аповесці – гэта вынік імкнення пісьменніка выказаць сваю ўласную грамадзянскую пазіцыю, прымусіць і чытача задумацца над асэнсаваннем уяўных і сапраўдных каштоўнасцей у жыцці. | Дамашняе заданне. Падрыхтаваць выбарачны пераказ па тэмах: 1. Подзвіг Вольгі Ляновіч; 2. Удзел Вольгі Ляновіч і Алеся Шпака ў падпольнай барацьбе; 3. Узаемаадносіны Вольгі Ляновіч з Алесем Шпаком; 4. Першая сустрэча Ляновічыхі з немцамі. | |||
5. | Раман “Сэрца на далоні”: праблематыка, канфлікт, адметнасць кампазіцыі Асноўныя пытанні для вывучэння: Праблематыка рамана ”Сэрца на далоні“. Вастрыня канфлікту. Маральна-этычная сутнасць аўтарскай пазіцыі. Рэтраспектыўны зварот да падзей вайны. | Стварыць умовы для інтэлектуальнага і эмацыянальнага ўспрымання рамана І. Шамякіна “Сэрца на далоні”, выявіць асноўныя сюжэтныя лініі рамана, засяродзіць увагу на кампазіцыі твора, вызначэнні сімвалічнай назвы рамана; садзейнічаць выхаванню чытацкай асобы. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Анцалевіч, А., Забаронак, В. Людзі – гэта самае каштоўнае…”. Маральная праблематыка рамана І. Шамякіна “ Сэрца на далоні” // Роднае слова. — 2000. — № 7. — С. 50 – 58. 2) Бельскі, А. І. Чалавек – час – мараль у прозе І. Шамякіна // Беларуская мова і літаратура. — 2005. —№ 1. С. 3 – 8; № 3. С. 22 – 28. 3) Бельскі, А.І. Раман І. Шамякіна ”Сэрца на далоні“//Беларуская мова і літаратура. — 2009. —№ 8. С.14. 40 Шуцьева, Ж. Іван Шамякін – чалавек вялікай душы і таленту: Урок па рамане ”Сэрца на далоні“ з выкарыстаннем інфармацыйных тэхналогій // Роднае слова. — 2009. —№ 10. С. 73. Дамашняе заданне. Узнавіць змест рамана І. Шамякіна “Сэрца на далоні”. | |||
6. | Вобразная сістэма рамана “Сэрца на далоні” Асноўныя пытанні для вывучэння: Сутыкненне праўды і дэмагогіі ў ацэнках дзейнасці падпольшчыкаў. Роля кар’ерыста Гукана, які хавае праўду аб актыўнай падпольнай дзейнасці доктара Савіча. Прынцыповасць і рашучасць Кірылы Шыковіча ў выкрыцці Гукана. Партызанскае мінулае Яраша. Вобраз Зосі Савіч, яе жыццёвы лёс | Развіваць уменні аналізаваць матэрыял твора, фармуляваць вывады, устанаўліваць прычынна-выніковыя сувязі, параўноўваць галоўных герояў твора, выяўляць у іх агульнае і рознае ў разуменні сэнсу жыцця, аргументаваць свае ацэнкі, меркаванні тэкстам, успрымаць вобразы герояў у святле аўтарскай ацэнкі; садзейнічаць выхаванню ў школьнікаў асноўных каштоўнасных арыенціраў. | Вучэбны дапаможнік Мірошнікава, Т.У. Карткі з індывідуальнымі заданнямі па рамане І.Шамякіна ”Сэрца на далоні“// Беларуская мова і літаратура. — 2008. —№ 9. С. 33. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць паведамленне: І група Роля кар’ерыста Гукана, які хавае праўду аб актыўнай падпольнай дзейнасці доктара Савіча. ІІ група Прынцыповасць і рашучасць Кірылы Шыковіча ў выкрыцці Гукана. ІІІ група Партызанскае мінулае Яраша. ІV група Вобраз Зосі Савіч, яе жыццёвы лёс. | |||
7. | Маладое пакаленне ў рамане “Сэрца на далоні”. Сімволіка назвы твора Асноўныя пытанні для вывучэння: Маладое пакаленне ў рамане. Няўстойлівасць жыццёвай пазіцыі Славіка Шыковіча. Складаны шлях духоўнага станаўлення Тараса. Пачатак самастойнага жыцця Славіка і Тараса — напамінак старэйшаму пакаленню аб рэальнай магчымасці ўзнікнення праблемы бацькоў і дзяцей, неабходнасці выхавання новага пакалення. Сімволіка назвы твора. | Садзейнічаць развіццю ўменняў даваць агульную характарыстыку галоўным героям, тлумачыць іх учынкі і разважанні, выяўляць у іх агульнае і рознае ў разуменні сэнсу жыцця, аргументаваць свае ацэнкі, меркаванні тэкстам, успрымаць вобразы герояў у святле аўтарскай пазіцыі, правесці назіранні за стылёвымі асаблівасцямі пісьменніка; садзейнічаць выхаванню ў вучняў грамадзянскай пазіцыі. | Вучэбныя дапаможнікі 1) Кендыш, Н. А. Маладое пакаленне ў рамане І. Шамякіна “ Сэрца на далоні” // Беларуская мова і літаратура. — 2005. — № 1. — С. 9 – 11. 2) Навумчык, М.І. Вывучэнне аповесці І.Шамякіна ”Сэрца на далоні“ (тэставае заданне, ХІ клас) // Беларуская мова і літаратура. —2009. —№ 8. — С.18. Дамашняе заданне Падрыхтаваць разгорнутыя паведамленні: 1. “Праблема чалавечых узаемаадносін”; 2. “Праблема ўзаемаадносін бацькоў і дзяцей”. 2. Прачытаць аповесць В. Быкава “Сотнікаў”. | |||
Васіль Быкаў (5 гадзін) | ||||||
8. | Жыццёвы і творчы шлях В.Быкава. Асноўныя пытанні для вывучэння: Біяграфія і агляд творчасці В. Быкава. Асоба пісьменніка. | Стварыць умовы для паўтарэння і сістэматызацыі ведаў пра асноўныя этапы жыцця і творчасці В. Быкава, засяродзіць увагу на адметнасці творчага аблічча пісьменніка, падрыхтаваць клас інтэлектуальна і эмацыянальна да ўспрымання аповесці “Сотнікаў”, садзейнічаць развіццю ў вучняў уменняў самастойнай працы з друкаванымі навукова-папулярнымі крыніцамі; зацікавіць старшакласнікаў неардынарнай асобай празаіка і яго шматграннай творчай дзейнасцю, паспрыяць выхаванню пачуцця нацыянальнай самасвядомасці. | Вучэбныя дапаможнікі 1) Барысевіч, Н.І. Асаблівасці вывучэння творчасці В.Быкава ў школе. –2008. -- № 7. – С. – 12. 2) Васіль Быкаў: альбом / уклад. А. Адамовіч. — Мінск, 1986. 3) Дедков, И. Василь Быков: Повесть о человеке, который выстоял/ И. Дедков. — Масква, 1990. 4) Лазарев, Л. Василь Быков: очерк творчества/ Л. Лазарев. — М., 1979. Дамашняе заданне. І. З усёй вядомай інфармацыі пра Быкава-пісьменніка і чалавека выбраць толькі адзін факт, пра які трэба напісаць адным абзацам свайму замежнаму сябру. ІІ. Зрабіць тэзісы артыкула падручніка (с.49 —59), каб яны датычыліся толькі адметнасцей твораў В. Быкава. | |||
9. | Праблематыка аповесці “Сотнікаў”. Чалавек перад знішчальнай сілай бесчалавечных абставін Асноўныя пытанні для вывучэння: Праблематыка аповесці. Чалавек перад знішчальнай сілай бесчалавечных абставін. Вобразы Сотнікава і Рыбака ў творы, глыбокі псіхалагізм у іх распрацоўцы. Уменне Сотнікава змагацца да канца ў любых абставінах; вернасць перакананням. Трагічны фінал Сотнікава. Вобраз Рыбака. Здрадніцтва дзеля захавання свайго жыцця. Духоўная смерць Рыбака. Персанажы другога плана ў аповесці (стараста, Дземчык, Бася), іх мужнасць. Выкрыццё паліцэйскіх — прыслужнікаў немцаў — у творы (Партноў, Стась Гаманюк, Будзіла). Мастацкая дасканаласць твора. Яго сюжэт і кампазіцыя. Пейзаж у аповесці. Роля мастацкай дэталі ў абмалёўцы герояў і падзей. | Паспрыяць вучнёўскаму разуменню філасофскага зместу аповесці, асаблівасці сюжэту і кампазіцыі, выявіць адносіны вучняў да твора і ўзнятых у ім праблем; завастрыць увагу на двух маральных момантах: што такое чалавек перад знішчальнай сілай бесчалавечных абставін; на што ён здольны, калі магчымасці абараніць жыццё вычарпаны ім да канца і прадухіліць смерць немагчыма; падвесці вучняў да асэнсавання быкаўскай ісціны: “Ад кожнага залежыць усё!”; | Вучэбныя дапаможнікі 1) Бугаёў, Д.Я. Вывучэнне творчасці Васіля Быкава ў школе / Д.Я.Бугаёў, М. У. Верціхоўская, В.У. Верціхоўская. — Мінск, 2005. 2) Бугаёў, Д. Праўда мужнасці і таленту. — Мінск, 1995. 3) Каваленка, В. Жывое аблічча дзён/ В. Каваленка. — Мінск, 1979. 4) Вярцінскі, А. Высокае неба ідэала / А. Вярцінскі. — Мінск, 1980. 5) Навумчык, М.І.Вывучэнне аповесці В.Быкава ”Сотнікаў“ (тэставае заданне ў ХІ класе// Беларуская мова і літаратура. —2009. —№10. — С 25. Дамашняе заданне. І. Падрыхтаваць адказы на пытанні падручніка (с.69). ІІ. Узнавіць змест аповесці “Знак бяды”. | |||
10. | Аповесць “Знак бяды”. Асаблівасці кампазіцыі твора. Асноўныя пытанні для вывучэння: Актуальнасць маральна-філасофскай праблематыкі аповесці. Вастрыня трагедыйнага канфлікту. Глыбокі псіхалагізм аповесці. Зварот аўтара да эпізодаў даваеннага жыцця з мэтай больш глыбокага раскрыцця характараў. | Паспрыяць вучнёўскаму разуменню філасофскага зместу аповесці, асэнсавання яе наватарства і месца ў творчай спадчыне В. Быкава; дапамагчы вучням выявіць аўтарскую ацэнку падзей і з’яў, апісаных у аповесці; даследаваць, як у творы вырашаецца праблема маральнага выбару паміж подзвігам і здрадніцтвам; развіваць у вучняў уменне параўноўваць герояў, выяўляць у іх агульнае і рознае ў разуменні сэнсу жыцця, аргументаваць свае ацэнкі, меркаванні тэкстам, успрымаць вобразы герояў у святле аўтарскай пазіцыі, правесці назіранні за стылёвымі асаблівасцямі пісьменніка; садзейнічаць выхаванню ў вучняў актыўнай грамадзянскай пазіцыі. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Барадзіна, А. Увасабленне нацыянальнай адметнасці беларусаў у аповесці В. Быкава “ Знак бяды” // Роднае слова. — 1998. — № 7. — С. 63 – 70. — № 8. — С. 109 –116. 2) Герасімовіч, В.І. Аповесць В. Быкава “Знак бяды”: сістэма ўрокаў // Беларуская мова і літаратура. —1997. — №8. — С. 95 – 108. 3) Дзеравяга, Т.У. Вывучэнне аповесці В.Быкава ”Знак бяды“ (праблемнае навучанне) //Беларуская мова і літаратура. – 2008. -- № 7. – С.18. Дамашняе заданне. Зрабіць тэзісны план артыкула падручніка: Даваеннае жыццё ў аповесці. (с.73 – 76). Або Мастацкая сімволіка твора. (с. 76 – 77) . | |||
11. | “Свае” і “чужыя”: вобразы здраднікаў і чужынцаў у аповесці “Знак бяды” Асноўныя пытанні для вывучэння: Выкрыццё жорсткасці, бесчалавечнасці фашызму. Паказ прыслужнікаў акупацыйнага рэжыму. Прычыны маральнай дэградацыі Гужа, Каландзёнка, Недасекі. Санкцыянаванае зло ў аповесці. Мастацкая сімволіка твора. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Хадакоўская, І. Урок-дыспут па аповесці В. Быкава “Знак бяды” ў 11 класе // Роднае слова. — 1999. — № 3. — С. 136 – 139. 2) Цімашкова, К. Р. Псіхалагічнае даследванне па аповесці В. Быкава “Знак бяды” //Беларуская мова і літаратура. — 2000. —№3. — С.71 – 81. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць паведамленні: 1. “Свае” і “чужыя” ў аповесці В. Быкава”; 2. “Выяўленне сапраўднай сутнасці чалавека ў аповесці “Знак бяды”. | ||||
12. | Шлях да подзвігу Петрака і Сцепаніды. Мастацкая сімволіка твора Асноўныя пытанні для вывучэння: Маштабнасць характараў галоўных герояў — Петрака і Сцепаніды. Жыццёвая трываласць і маральная мужнасць Багацькаў. Знакі бяды ў аповесці. Экранізацыя аповесці «Знак бяды» (рэжысёр М. Пташук). Значэнне творчасці Быкава для развіцця беларускай літаратуры. шлях да подзвігу петрака і сцепаніды - «Знак бяды» Васіль Быкаў - Вобразы Петрака і Сцепаніды - сачыненне - Вобразы Петрака i Сцепаніды ў аповесцi В. Быкава "Знак бяды" | Дамашняе заданне. Падрыхтаваць паведамленне “Праблемы гераізму подзвігу у беларускай літаратуры, яке вырашэнне ў аповесці “Знак бяды” . | ||||
13. 14. | Урокі развіцця мовы (2 гадзіны)Кантрольнае сачыненне па творчасці В. Быкава. Тэмы: “Праблемы гераізму подзвігу у беларускай літаратуры”, “Праблема здрадніцтва ў аповесці В.Быкава “Знак бяды”, “Гераічнае і трагічнае ў аповесці”, “Трагедыя “вялікага пералому” ў асэнсаванні В.Быкава” і інш. | |||||
Эрнест Хемінгуэй (1гадзіна) | ||||||
15. | Звесткі аб жыцці і творчасці Э.Хемінгуэя. Праблематыка аповесці “Стары і мора”. Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. Праблемы жыцця і смерці, прыроды і чалавека, пераемнасці пакаленняў. Галоўны герой аповесці рыбак Санцьяга — чалавек, які не здаецца перад цяжкімі выпрабаваннямі жыцця. Яго аптымізм, высокае пачуццё чалавечай годнасці. Лейтматыў твора. Падтэкст у творы. | Раскрыць арыгінальнасць і непаўторнасць манеры пісьма Э.Хемінгуэя, своеасаблівасць яго мастацкага стылю, майстэрства стварэння рэалістычных характараў; развіваць уменне характарызаваць героя на аснове яго партрэта, аўтарскай характарыстыкі, навучыць вучняў разумець сапраўдныя матывы ўчынкаў персанажаў. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Герцык, А. Лiтаратура народаў свету ў школе/ А. Герцык. — Мінск, 2007. 2) Герцык, А. Чалавека перамагчы нельга... Аповесць Эрнеста Хемінгуэя “Стары і мора” // Роднае слова. — 1999. — № 1. — С. 101 – 116. 3) Лявонава, Е.А. Вывучэнне творчасці Эрнеста Хемінгуэя ў ХІ класе// Беларуская мова і літаратура ў школе. — 2009. — № 7. — С.30. Дамашняе заданне. Вуснае выказванне на тэму “Чалавека можна знішчыць, але яго нельга перамагчы” (паводле аповесці Э.Хемінгуэя “Стары і мора”). | |||
Міхась Стральцоў (2 гадзіны) | ||||||
16. | Звесткі аб жыцці і творчасці М.Стральцова. Ідэйна-мастацкая своеасаблівасць апавядання “Сена на асфальце” Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. ”Сена на асфальце“. Эцюды-ўспаміны пра маладосць, каханне, жыццёвыя праблемы і клопаты. Вобраз аўтара-апавядальніка, яго ”самая патаемная і самая душэўная думка“ — прымірыць горад і вёску. Прырода ў творы. Глыбокі лірызм апавядання. Адметнасць кампазіцыі. | Выклікаць цікавасць да жыцця і творчасці М. Стральцова, пазнаёміць з фактамі, якія спрыялі развіццю яго таленту; садзейнічаць фарміраванню ў вучняў умення ўспрымаць разгорнутае маналагічнае маўленне, а таксама рабіць паметкі па яго ходу, высветліць, у якой меры сфарміраваны ў іх уменні самастойнага аналізу апавядання па прапанаванай памятцы-алгарытме; садзейнічаць узбагачэнню духоўнага свету вучняў. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бугаёў, Д. Шматграннасць / Д. Бугаёў. — Мінск, 1970. 2) Сямёнава, А. Гарачы след таленту / А. Сямёнава. — Мінск, 1979. 3) Шамякіна, Т. І.Творчасць Міхася Стральцова ў ХІ класе//Беларуская мова і літаратура. — 2009. — № 6. — С. 14. Дамашняе заданне. Вывучыць на памяць урывак з апавядання “Сена на асфальце” (на выбар настаўніка). | |||
17. | Глыбокі псіхалагізм у паказе характараў герояў апавядання “На чацвёртым годзе вайны” Асноўныя пытанні для вывучэння: ”На чацвёртым годзе вайны“. Гора і нястачы, прынесеныя ў сялянскую сям’ю вайной, якую кожны з сямейнікаў перажывае па-свойму. Вобразы старой маці, нявесткі Марусі і яе маленькага сына. Заўчаснае сталенне хлопчыка, яго рашучае жаданне дапамагчы маці і бабулі, узяць на сябе адказнасць за лёс сям’і. Глыбокі псіхалагізм у паказе характараў. | Абудзіць у вучняў успамін аб ахвярах вайны, выхоўваць суперажыванне да іншых людзей, выпрацоўваць навыкі працы над тэкстам для пацверджання выказванняў; вызначыць мастацкія сродкі, якія дапамагаюць зразумець учынкі і паводзіны герояў, раскрыць глыбокі псіхалагізм у паказе характараў герояў; паглыбіць паняцце пра ўнутраны маналог; садзейнічаць выхаванню ў школьнікаў асноўных каштоўнасных арыенціраў. | Дамашняе заданне. Скласці план апавядання, падрыхтаваць яго пераказ па плане. | |||
Ніл Гілевіч. Вершы: “Ах, якая над Гайнай купальская ноч!..”, “Святочны, старажытны дух калядны...”, “Паклон табе, мой беларускі краю!...”; раман у вершах “Родныя дзеці” (ва ўрыўках) (2 гадзіны) | ||||||
18. | Жыццёвы і творчы шлях Н. Гілевіча. Шырокі тэматычны змест паэзіі Асноўныя пытанні для вывучэння: Жыццёвы і творчы шлях паэта. Шырокі тэматычны змест паэзіі. Любоў да Бацькаўшчыны, клопат пра яе лёс, шанаванне роднай мовы, захаванне культурнай спадчыны. Лірыка прыроды, дружбы, кахання. Глыбокі лірызм, песеннасць вершаў, фальклорныя матывы ў творчасці паэта. | Стварыць умовы для пашырэння ведаў пра асноўныя этапы жыцця і творчага шляху Н.Гілевіча – перакладчыка, публіцыста, паказаць адметнасць творчага шляху, выявіць тэматычнае багацце яго паэтычнай спадчыны: пазнаёміцца з вершамі “Ах, якая над Гайнай купальская ноч!..”, “Святочны, старажытны дух калядны...”, “Паклон табе, мой беларускі краю!...”, дапамагчы вучням вызначыць іх тэматыку, даць характарыстыку лірычнаму герою; выклікаць захапленне асобай і творчасцю Н.Гілевіча, садзейнічаць выхаванню нацыянальнай самасвядомасці. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бечык, В. Прад высокаю красою... /В. Бечык. — Мінск, 1984. 2) Бярозкін, Р. Паэзія — маё жыццё/Р. Бярозкін. — Мінск, 1989. 3) Каваленка, В. Жывое аблічча дзён/ В. Каваленка. — Мінск, 1979. 4) Конан, У. Паэтычны голас сумлення /У. Конан //Полымя. — 1996. — № 9. — С. 293—307. 5) Сіненка, Г. Ніл Гілевіч: нарыс творчасці / Г.Сіненка. — Мінск, 1981. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць вуснае выказванне на тэму “ Матывы і вобразы паэзіі Ніла Гілевіча”. | |||
19. | “Родныя дзеці” як узор рамана ў вершах Асноўныя пытанні для вывучэння: Класічныя традыцыі і наватарства ў галіне паэтыкі. “Родныя дзеці” як узор рамана ў вершах. | Садзейнічаць стварэнню ўяўлення пра раман у вершах як жанр літаратуры; засяродзіць увагу на кампазіцыі твора; стварыць умовы для развіцця ўмення характарызаваць галоўнага героя Сцяпана Вячорку на аснове яго партрэта, аўтарскай характарыстыкі; звярнуць увагу на лірыка-публіцыстычны характар твора, моўнае багацце рамана; садзейнічаць узбагачэнню духоўнага свету вучняў. | Дамашняе заданне. Вывучыць на памяць верш або ўрывак з рамана “Родныя дзеці” (на выбар настаўніка). | |||
І. Чыгрынаў ( 2 гадзіны) | ||||||
20. | Звесткі аб жыцці і творчасці І. Чыгрынава. Апавяданне “Дзівак з Ганчарнай вуліцы” Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. «Дзівак з Ганчарнай вуліцы». Памяць мінулай вайны і лёс старога лесніка Дземідзёнка. Зварот да традыцыйных каштоўнасцей, гармонія чалавека з прыродай, з людзьмі, з самім сабой. Вобраз аўтара-апавядальніка. | Выклікаць цікавасць да жыцця і творчасці І. Чыгрынава, пазнаёміць з фактамі, якія спрыялі развіццю яго таленту; стварыць умовы для фарміравання ў вучняў умення ўспрымаць разгорнутае маналагічнае маўленне, а таксама рабіць паметкі па яго ходу, высветліць, у якой меры сфарміраваны ў іх уменні самастойнага аналізу апавядання па прапанаванай памятцы-алгарытме; садзейнічаць выхаванню чытацкай асобы вучняў. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Смаль, Вал.М., Смаль Вяч.М. Вывучэнне творчасці Івана Чыгрынава// беларуская мова і літаратура. — 2008. — № 4. — С. 20. 2) Бугаёў, Д. Рэквіем Івана Чыгрынава // Роднае слова. — 1996. — № 10. — С. 10 –24. 3) Грамадчанка, Т. К. Жывая памяць народа: нарыс жыцця I. Чыгрынава / Т.К.Грамадчанка. — Мінск, 1984. 4) Марціновіч, А. Іван Чыгрынаў: нарыс жыцця і творчасці / А. Марціновіч. — Мінск, 1998. 5) Шамякіна, Т. На лініі перасячэння / Т. Шамякіна. — Мінск, 1981. Дамашняе заданне. І. Падрыхтаваць адказы на пытанні: 1. Да якога пакалення належыць І.Чыгрынаў? 2. Што спрыяла развіццю таленту І.Чыгрынава? 3. Якая тэма з’яўляецца вядучай у яго творчасці? ІІ. Прачытаць апавяданне І.Чыгрынава “У ціхім тумане”. | |||
21. | Новыя падыходы да асэнсавання тэмы вайны ў апавяданні “У ціхім тумане” Асноўныя пытанні для вывучэння: ”У ціхім тумане“. Новыя падыходы да асэнсавання тэмы вайны. Узаемаадносіны былых ахвяр і здраднікаў радзімы. Праблема віны і даравання. Вобразы Рэйдзіхі і Ганны. Гуманістычны пафас апавядання. | Стварыць умовы для раскрыцця новых падыходаў да асэнсавання тэмы вайны, дапамагчы прааналізаваць узаемаадносіны былых ахвяр і здраднікаў Радзімы; засяродзіць увагу на гуманістычным пафасе апавядання; садзейнічаць выхаванню ў вучняў асноўных каштоўнасных арыенціраў. | Дамашняе заданне. Падрыхтаваць пераказ апавядання І.Чыгрынава “У ціхім тумане”. | |||
Іван Навуменка (2 гадзіны) | ||||||
22. | Звесткі аб жыцці і творчасці І. Навуменкі. Паказ лёсу моладзі ў гады вайны з фашызмам у апавяданні “Сямнаццатай вясной” Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. ”Сямнаццатай вясной“. Паказ лёсу моладзі ў гады вайны з фашызмам. Раскрыццё ў творы характараў Цімоха, Стасі і іншых герояў. Эмацыянальнасць зачыну апавядання, лірызм аповеду. Сімвалічнасць вобраза бэзу. | Пашырыць уяўленне пра жыццё і творчасць І. Навуменкі, стварыць зместавыя і арганізацыйныя ўмовы для зацікаўлення падлеткаў апавяданнямі “Сямнаццатай вясной”, “Хлопцы самай вялікай вайны”; садзейнічаць развіццю ў школьнікаў уменняў працаваць у групах, рабіць характарыстыку асноўных герояў апавяданняў, даваць сваю ацэнку; стварыць умовы для выхавання ў старшакласнікаў здольнасці да суперажывання. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Марціновіч, А. З вышыні пражытага: штрыхі да творчага патрэта І. Навуменкі // Роднае слова. — 2000. — № 2. — С. 4—8. 2) Піскун Л. Іван Навуменка/ Л.Піскун. — Мазыр, 1997. Дамашняе заданне. 1. Падрыхтаваць паведамленне на тэму “Юнакі-патрыёты ў апавяданні І. Навуменкі “Сямнаццатай вясной”. 2. Прачытаць апавяданне “Хлопцы самай вялікай вайны”. | |||
23. | Шматгранны партрэт пакалення ў апавяданні “Хлопцы самай вялікай вайны”. Жорсткая праўда жыцця Асноўныя пытанні для вывучэння: ”Хлопцы самай вялікай вайны“. Жорсткая праўда жыцця. Адсутнасць у апавяданні элементаў рамантыкі. Унутраная самаацэнка юнакоў; жаночы, мацярынскі погляд на рэальнасці вайны. Шматгранны партрэт пакалення. Роля мастацкай дэталі ў творы. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Піскун, Л. Феномен мастацкай індывідуальнасці: агляд творчасці І. Навуменкі // Роднае слова. — 1995. — № 2. — С. 7—13; № 3. — С. 11—14. 2) Сіненка, Г. Іван Навуменка: нарыс творчасці / Г. Сіненка. — Мінск, 1981. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць адказ на пытанне: “Што агульнага ў апавяданнях “Сямнаццатай вясной” і “Хлопцы самай вялікай вайны”. | ||||
Рыгор Барадулін. Вершы: “Неруш”, “Яна адна, зямля бацькоў”, “Заспаная раніца мжыстая...”, “Пакуль жывеш, развітайся з жыццём...”, “Божа, паспагадай усім...” (2 гадзіны) | ||||||
24. | Жыццёвы і творчы шлях Р.Барадуліна. Народнасць і самабытнасць паэзіі Асноўныя пытанні для вывучэння: Жыццёвы і творчы шлях паэта. Народнасць і самабытнасць паэзіі Р. Барадуліна. Сувязь яго творчасці з традыцыямі фальклору, міфалогіі, класічнай літаратуры. Услаўленне роднага слова як духоўнай святыні. | Дапамагчы вучням зразумець асноўныя заканамернасці жыццёвага і творчага шляху пісьменніка, усвядоміць сапраўдную сутнасць і вартасць яго лірыкі; стварыць умовы для развіцця мастацкага густу і ўмення аб’ектыўна ацэньваць лепшыя здабыткі нацыянальнай літаратуры; садзейнічаць узбагачэнню духоўнага свету вучняў. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бечык, В. Выбранае /В. Бечык. — Мінск, 1989. 2) Сабуць, А.Э. Твочасць Р.Барадуліна ў школьнай праграме// Беларуская мова і літаратура. — 2009 — № 11. — С. 47. 3) Гніламёдаў, У. Ад даўніны да сучаснасці: нарыс пра беларус. паэзію / У. Гніламёдаў. — Мінск, 2001. Дамашняе заданне. 1. Падрыхтаваць паведамленне на тэму “Жыццёвы і творчы шлях Р. Барадуліна”. 2. Індывідуальныя заданні. Падрыхтаваць выразнае чытанне вершаў: “Неруш”, “Яна адна, зямля бацькоў”, “Заспаная раніца мжыстая...”, “Пакуль жывеш, развітайся з жыццём...”, “Божа, паспагадай усім...”. | |||
25. | Патрыятычныя і маральна-этычныя матывы ў лірыцы Р. Барадуліна Асноўныя пытанні для вывучэння: Свет Радзімы-Беларусі ў паэзіі Р.Барадуліна, выяўленне пачуцця любові да зямлі бацькоў. Асаблівасці паэтычнага майстэрства Р. Барадуліна: арыгінальная метафарычна-асацыятыўная вобразнасць, гукапіс, рытміка, рыфма ў яго творах. Шчырасць, даверлівасць пачуццяў у лірыцы кахання, тонкі псіхалагізм і экспрэсіўнасць у іх выяўленні. | Стварыць зместавыя і арганізацыйныя ўмовы для развіцця ў вучняў пазнавальных здольнасцей; выявіць літаратурна-эстэтычныя схільнасці, садзейнічаць выхаванню асобы ўдумлівага, свядомага чытача, стварыць умовы для выхавання патрыятызму | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Лойка, А. Пра Барадуліна — без цытатаў / А. Лойка // Роднае слова. — 2000. — № 2. — С. 14—16. 2) Рагуля, А. Імгненні… / А. Рагуля. — Мінск, 1990. 3) Смыкоўская, В.І. А песня не носіць ярма // Роднае слова. — 1999. — №3. — С. 140 – 147; № 4. — С.85 – 94. 4) Стральцоў, М. Пячатка майстра: літ.-крытыч. арт., эсэ / М. Стральцоў. —Мінск, 1986. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць вуснае выказванне на тэму “Свет Радзімы-Беларусі ў паэзіі Рыгора Барадуліна”. | |||
Генрых Бёль (2 гадзіны) | ||||||
26. | Звесткі аб жыцці і творчасці Г. Бёля. Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. Знаёмства з раманам “Дом без гаспадара”, асаблівасці кампазіцыі. | Пазнаёміць з жыццёвым і творчым шляхам нямецкага пісьменніка Г. Бёля, гісторыяй напісання рамана “Дом без гаспадара”, яго праблематыкай і сюжэтам; | Вучэбныя дапаможнікі: 1) История немецкой литературы: в З т. — М., 1986. — Т. 3. 2) Мотылева, Т. Генрих Белль. Проза ранних лет // Белль, Г.: Избранное. — М., 1987. — С. 558 — 572. Дамашняе заданне. І група. Падрыхтаваць параўнальную характарыстыку сяброў – Марціна і Генрыха. Адказаць: як склаліся іх лёсы ў рамане? ІІ група. Вызначыць мастацкія прыёмы, якія выкарыстоўваюцца ў рамане. Даць характарыстыку асаблівасцей аўтарскага стылю Г. Бёля. ІІІ група. Напісаць эпілог рамана, у якім расказаць пра далейшае жыццё яго герояў (пастарацца пры гэтым захаваць асаблівасці стылю Г. Бёля). | |||
27. | Раман“Дом без гаспадара” – твор аб цяжкіх душэўных пакутах пасляваеннага пакалення Германіі (ва ўрыўках) Асноўныя пытанні для вывучэння: Раман ”Дом без гаспадара“ — твор аб цяжкіх душэўных пакутах пасляваеннага пакалення Германіі. Лёс жанчын. Вобразы непераадоленага мінулага ў творы. Праблема бацькоў і дзяцей. Псіхалагізм у рамане (Марцін і Генрых). Вобраз мастака Альберта. Сэнс назвы рамана. | Далучыць вучняў да свядомага ўспрымання падзей з жыцця пасляваеннай Германіі, апісаных Г. Бёлем; дапамагчы асэнсаваць прычыны цяжкіх душэўных пакут пасляваеннага пакалення Германіі, паспрыяць разуменню ідэйнага зместу аповесці, выклікаць цікавасць да твора. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бёль, Г. Дом без гаспадара / Г. Бёль. — Мінск, 1996. 2) Герцык А. Раман Генрыха Бёля ”Дом без гаспадара“ //Роднае слова. — 1998. — № 1. — С. 111—122. 3) Лявонава, Е.А. Вывучэнне рамана Г.Бёля ”Дом без гаспадара“ ў ХІ класе //Беларуская мова і літаратура. — 2009. — №6. — С. 19. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць адказ на 5 пытанне падручніка (с.161). | |||
Яўгенія Янішчыц. Вершы; “Чаму ніколі не баюся я...”, “Не воблака, а проста аблачынка...”, “Помню, помню праз гады...”, “Любоў мая...” ( | ||||||
28. | Звесткі аб жыцці і творчасці Я. Янішчыц. Малая радзіма ў светлых колерах лірыкі Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці паэтэсы. Малая радзіма, казачная палеская прырода, вясковы і гарадскі побыт, пададзеныя ў светлых колерах у лірыцы. Спроба паяднаць традыцыйны верш і рытмізаваную прозу ў творах. | Пашырыць уяўленне пра жыццё і творчасць Я. Янішчыц, стварыць зместавыя і арганізацыйныя ўмовы для зацікаўлення падлеткаў яе лірычнымі творамі; садзейнічаць развіццю ў вучняў уменняў працаваць у групах; стварыць умовы для развіцця мастацкага густу і ўменняў аб’ектыўна ацэньваць лепшыя здабыткі нацыянальнай літаратуры; выклікаць захапленне асобай Я. Янішчыц, яе высокай паэтычнай культурай і талентам. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бельскі, А. І. Паэзія Яўгеніі Янішчыц у школе //Беларуская мова і літаратура. — 2004. — №3. — С.38 – 46. 2) Калядка, С. “Любоў мая, ты песня і маркота...” // Роднае слова. — 1998. — № 3. — С. 21 – 31; №4. —С. 36 – 47. Дамашняе заданне. 1. Падрыхтаваць выразнае чытанне аднаго з вершаў: “Чаму ніколі не баюся я...”, “Не воблака, а проста аблачынка...”, “Помню, помню праз гады...”, “Любоў мая...”. 2. Падрыхтавацца да літаратурнага дыктанта па тэме “Жыццёвы і творчы шлях Я. Янішчыц”. | |||
29. | Тэматычная палітра паэзіі Я.Янішчыц. Эвалюцыя пафасу ў творах Асноўныя пытанні для вывучэння: Тэматычная палітра паэзіі Я. Янішчыц. Эвалюцыя пафасу ў творах: ад мажорнага, радаснага да сумнага, трывожнага. | Выявіць тэматычнае багацце паэтычнай спадчыны Я.Янішчыц: пазнаёміцца з вершамі “Чаму ніколі не баюся я…”, “Не воблака, а проста аблачынка…”, “Помню, помню праз гады…”, “Любоў мая…” , вызначыць іх тэматыку, даць характарыстыку лірычнаму герою; выявіць літаратурна-эстэтычныя схільнасці, садзейнічаць выхаванню асобы ўдумлівага, свядомага чытача. | Дамашняе заданне. Вывучыць на памяць верш (на выбар вучняў). | |||
Георгій Марчук ( 1 гадзіна) | ||||||
30. | Звесткі аб жыцці і творчасці Г. Марчука. Навелы “Канон Богу”, “Канон Базару”, “Канон Гарыні”, “Канон Маці” Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. Захапляльнае падарожжа па радзіме пісьменніка, асэнсаванне жыцця палешукоў, іх традыцый. Жанрава-стылёвая спецыфіка твораў, іх спавядальнасць. Мудрасць разумення чалавечага шчасця і іншых духоўных каштоўнасцей. | Пазнаёміць з жыццёвым і творчым шляхам Г. Марчука, з фактамі, якія спрыялі развіццю яго таленту; стварыць зместавыя і арганізацыйныя ўмовы для зацікаўлення падлеткаў яго творчасцю, даць уяўленне пра жанрава-стылёвую спецыфіку твораў; стварыць умовы для развіцця навыкаў камунікатыўнага маўлення, развіваць уменні працаваць са зместам мастацкага твора, выбіраць патрэбнае, абагульняць, рабіць вывады, фарміраваць уласнае меркаванне; садзейнічаць выхаванню ў вучняў пачуцця патрыятызму і нацыянальнай самасвядомасці. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Белая, А.І. Вывучэнне творчасці Г.Марчука ў школе// Беларуская мова і літаратура. —2009. — № 2. — С. 26. 2)Дашкевіч, Г. Пісьменнік, якога адкрыў тэатр // Роднае слова. —1997. — № 1. — С. 19 – 26. Дамашняе заданне (на выбар). І. Сціслы пераказ адной з навел Г. Марчука. ІІ. Вуснае выказванне-разважанне па тэме “Мудрасць разумення чалавечага шчасця і іншых духоўных каштоўнасцей”. | |||
Аляксей Дудараў ( 2 гадзіны) | ||||||
31. | Звесткі аб жыцці і творчасці А. Дударава. Наватарскі падыход драматурга да ўвасаблення далёкага мінулага ў п’есе “Князь Вітаўт” Асноўныя пытанні для вывучэння: Кароткія звесткі аб жыцці і творчасці пісьменніка. ”Князь Вітаўт“. Наватарскі падыход драматурга да ўвасаблення далёкага мінулага. Жанравая адметнасць твора, асаблівасці каспазіцыі | Пазнаёміць з творчай біяграфіяй А. Дударава, узнавіць веды пра драматычныя жанры, падрыхтаваць клас інтэлектуальна і эмацыянальна да ўспрымання п’есы; стварыць умовы для фарміравання асобасных адносін да прачытанага. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Васючэнка, П. Сучасная беларуская драматургія / П. Васючэнка. —Мінск, 2000. 2) Васючэнка, П. Ад Буслая да Вітаўта // Полымя. — 1995. — № 5. — С. 246—268. 3) Завадская, І. «Як цяжка князем быць — і верыць Богу»: пра спектакль «Князь Вітаўт»// Роднае слова. — 2001. — № 8. — С. 98—99. 4) Ратабыльская Т. А. «Спыніся, імгненне...»: старонкі тэатр. жыцця Беларусі 1990-х гг. / Т.А. Ратабыльская. — Мінск, 2000. Дамашняе заданне. Падрыхтавацца да літаратурнага дыктанта па тэме “Жыццё і творчасць А. Дударава”. | |||
32. | Кампазіцыйная і жанравая адметнасць п’есы “Князь Вітаўт . Сістэма вобразаў. Асноўныя пытанні для вывучэння: Вітаўт і Ягайла як вобразы-тыпы. Маральна-этычнае завастрэнне канфлікту. Ахвярнасць, вернасць (пакаёўка Алёна) і здрада, халодны разлік, угодлівасць (стражнік Люцень). Праблема асабістага шчасця ў п’есе. Сцвярджэнне ў творы галоўных каштоўнасцей на зямлі — любові, еднасці, згоды і міру. | Стварыць умовы для выяўлення аўтарскай пазіцыі ў творы, асноўных сюжэтных ліній; садзейнічаць развіццю ў вучняў умення даваць характарыстыку галоўным героям п’есы, тлумачыць учынкі і разважанні герояў, вызначаць іх узаемаадносіны; выяўляць адносіны вучняў да п’есы і ўзнятых у ёй праблем; садзейнічаць выхаванню павагі да роднага слова, цікавасці да твора. | Дамашняе заданне. Падрыхтаваць характарыстыку галоўнага героя п’есы. | |||
Беларуская літаратура на сучасным этапе (з сярэдзіны 1980-х гадоў) (19 гадзін) | ||||||
Паэзія (2-3 аўтары на выбар настаўніка) (7 гадзін) | ||||||
33. | Беларуская літаратура на сучасным этапе (агляд) Асноўныя пытанні для вывучэння: Літаратурны працэс у Беларусі на сучасным этапе. Прыход у літаратуру новых пакаленняў творчай моладзі. Знаёмства з літаратурнымі часопісамі і публікацыямі ў іх твораў сучасных аўтараў (“Полымя”, “Маладосць” і інш.). Утварэнне грамадскага аб’яднання ”Саюз пісьменнікаў Беларусі“. | Дапамагчы вучням асэнсаваць літаратурны працэс у Беларусі на сучасным этапе, паглыбіцца ў свет паэтычных твораў, пазнаёміць старшакласнікаў з новым пакаленнем творчай моладзі, літаратурнымі часопісамі і публікацыямі ў іх твораў сучасных аўтараў; раскрыць тэматычнае багацце і жанравую разнастайнасць сучаснай паэзіі (на прыкладзе творчасці двух трох аўтараў); садзейнічаць развіццю мастацкага густу, слоўнікавага запасу, вучыць чытаць, стварыць | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бельскі, А. I. Сучасная беларуская літаратура: Станаўленне і развіццё творчых індывідуальнасцяў (80—90-я гг.). — Мінск, 1997. 2) Арочка, М. М. На парозе 90-х: літаратурны агляд / М. М. Арочка, П. К. Дзюбайла, С. С. Лаўшук. — Мінск, 1993. Дамашняе заданне Падрыхтаваць тэзісны план крытычнага артыкула «Паэзія» (падручнік, с.193 – 202). | |||
34. | Паглыбленне агульначалавечага, маральна-філасофскага, гуманістычнага зместу лірыкі (агляд) Асноўныя пытанні для вывучэння: Літаратурны працэс у Беларусі на сучасным этапе. Утварэнне грамадскага аб’яднання ”Саюз пісьменнікаў Беларусі“. Паглыбленне агульначалавечага, маральна-філасофскага, гуманістычнага зместу лірыкі, яе грамадзянска-публіцыстычнага і інтымна-псіхалагічнага пачаткаў у творчасці М.Танка, П.Панчанкі, В.Зуёнка, С.Грахоўскага, А.Вярцінскага і інш. Чарнобыль у творах Я.Сіпакова, М.Мятліцкага, А.Зэкава, М.Башлакова. Пошукі і наватарства ў галіне паэтычнай формы (М.Танк, А.Разанаў, Р.Баравікова, М.Мятліцкі). Разнастайнасць творчых індывідуальнасцей у сучаснай паэзіі: М.Башлакоў, К.Жук, М.Шабовіч, К.Цыбульскі, Л.Рублеўская, В.Шніп, П.Вераб’ёў, Т.Трафімава, Н.Шклярава і інш. | умовы для духоўнага ўзбагачэння, фарміравання самасвядомасці і маральнага самавызначэння вучняў | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Анталогія беларускай паэзіі: у 3 т. / рэдкал.: Р. Барадулін [і інш.]/ — Мінск: Маст. літ., 1993. — Т. 2—3. 2) Арочка, М. М. На парозе 90-х: літаратурны агляд / М. М. Арочка, П. К. Дзюбайла, С. С. Лаўшук. — Мінск, 1993. 3) Бельскі, А. I. Паэзія // Беларуская літаратура ХХ стагоддзя: у 4 т. — Мінск, 1999—2003. — Т. 4. Кн. 2: 1986 — 2000. — С. 39—87. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць паведамленне “Разнастайнасць і тэматычнае багацце сучаснай паэзіі”. | |||
35. | Патрыятычнае гучанне лірыкі Я. Сіпакова[2].. Асноўныя пытанні для вывучэння: Патрыятычнае гучанне, спавядальнасць, разнастайнасць вобразаў як рысы індывідуальнага стылю пісьменніка. Пейзажная лірыка Я. Сіпакова. Аўтабіяграфізм твораў на ваенную тэматыку. Вершы на гістарычныя тэмы, спалучанасць у іх эпічнай і лірычнай плыні. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бельскі, А. I. Сучасная беларуская літаратура: Станаўленне і развіццё творчых індывідуальнасцяў (80—90-я гг.). — Мінск, 1997. 2) Тарасюк, Л. К. Вернасць вытокам: Фальклорныя традыцыі ў сучаснай беларускай паэзіі. — Мінск, 1985. Дамашняе заданне. Вывучыць на памяць верш з сучаснай беларускай паэзіі (на выбар вучня). | ||||
36. | Я. Сіпакоў – майстар баладнага жанру. Асноўныя пытанні для вывучэння: Сіпакоў — майстар баладнага жанру. Лёс славянскіх народаў, адлюстраванне рыс іх характараў у баладах. Лірычная (аповесці ”Крыло цішыні“, ”Усе мы з хат“, кніга апавяданняў ”Пяць струн“), філасофская, прытчавая (зборнік ”Тыя, хто ідуць“) плыні прозы Я. Сіпакова. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Кавалёў, С. Як пакахаць ружу: літ.-крытыч. артыкулы пра маладую беларускую паззію 80-х гадоў. — Мінск, 1989. 2) Кавалёў, С. Партрэт шкла. — Мінск, 1991. Дамашняе заданне. Зрабіць паведамленне на адну з прапанаваных тэм: -“Пейзажная лірыка Я. Сіпакова”, -“Аўтабіяграфізм твораў на ваенную тэматыку”, -“Вершы на гістарычныя тэмы, спалучанасць у іх эпічнай і лірычнай плыні”, - “Я. Сіпакаў – майстр баладнага жанру”. | ||||
37. | А. Вярцінскі – прадстаўнік філасофска-інтэлектуальнай плыні ў сучаснай беларускай паэзіі Асноўныя пытанні для вывучэння: А. Вярцінскі — прадстаўнік філасофска-інтэлектуальнай плыні ў сучаснай беларускай паэзіі. Сцвярджэнне чалавечай высакароднасці і дабрыні. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бугаёў, Д. Арганічнасць таленту: літ.-крытыч. артыкулы. — Мінск, 1989. 2) Гніламёдаў, У. Ад даўніны да сучаснасці: нарыс пра беларускую паэзію — Мінск, 2001. Дамашняе заданне. Зрабіць паведамленне на тэму “А.Вярцінскі – прадстаўнік філасофска-інтэлектуальнай плыні ў сучаснай беларускай паэзі. | ||||
38. | А. Вярцінскі. Паэма “Песня пра хлеб”. Роля пейзажных малюнкаў Асноўныя пытанні для вывучэння: Паэма ”Песня пра хлеб“. Успаміны паэта пра сваё маленства, пра самы дарагі падарунак зямлі — хлеб. Глыбокая любоў да роднай зямлі. Роля пейзажных малюнкаў у паэме. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бечык, В. Выбранае: лiт.-крытыч. артыкулы. — Мінск, 1989. 2) Бярозкін, Р. Паэзія — маё жыцце: выбранае. — Мінск, 1989. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць 3 – 4 пытанні класу па творчасці Анатоля Вярцінскага. | ||||
39. | Тэма Бацькаўшчыны ў лірыцы А. Разанава Асноўныя пытанні для вывучэння: Філасофска-інтэлектуальны кірунак творчасці: суадносіны агульначалавечага (быційнага) і нацыянальна-гістарычнага (асабістага). Тэма Бацькаўшчыны ў лірыцы паэта. Трагізм светаадчування мастака ў творах на гістарычную тэматыку (”Радзіма…“, ”Рагнеда“, ”Стары горад“, ”Парог“). Традыцыі і наватарства: адметнасць жанрава-стылёвых форм, стыль пісьма паэта. Асацыятыўная вобразнасць. Роля А. Разанава ў развіцці традыцый беларускай філасофскай паэзіі. | Дамашняе заданне. Зрабіць паведамленне на адну з прапанаваных тэм: 1. “Тэма Бацькаўшчыны ў лірыцы паэта”; 2. “Трагізм светаадчування мастака ў творах на гістарычную тэматыку”; 3. “Роля А. Разанава ў развіцці традыцый беларускай філасофскай паэзіі”. | ||||
40 41 | Урок развіцця мовы (2 гадзіны)Кантрольнае сачыненне па адной з прапанаваных тэм: “Асноўныя матывы творчасці Я.Сіпакова”; ”Жыццё даецца, каб жыццё тварыць…” (па творах А.Вярцінскага); “Тэма Радзімы ў сучаснай паэзіі”; “Традыцыі і наватарства ў паэзіі А.Разанава” і інш. | |||||
Проза (2-3 аўтары на выбар настаўніка) (6 гадзін) | ||||||
42. | Асноўныя праблематыка сучаснай прозы Асноўныя пытанні для вывучэння: Сацыяльныя і маральна-філасофскія праблемы ў сучаснай прозе:В.Казько. ”Хроніка дзетдомаўскага саду“; В.Карамазаў. ”Бежанцы“; А.Савіцкі. ”Пісьмо ў рай“, А.Жук. ”Праклятая любоў“; А.Федарэнка. ”Вёска“, А.Казлоў. ”Незламаная свечка“ (на выбар). Чарнобыльская тэма ў сучаснай прозе: Б.Сачанка ”Родны кут“, ”Еўка“, І.Шамякін. ”Злая зорка“, Л.Левановіч ”Палыновы вецер“. Лёс народа Заходняй Беларусі ў раманах сучасных пісьменнікаў:В.Адамчык ”Чужая бацькаўшчына“, ”Год нулявы“, Г.Далідовіч ”Заходнікі“ (твор на выбар). Тэма вайны ў сучаснай беларускай прозе: В.Быкаў. ”У тумане“; І.Чыгрынаў. ”Вяртанне да віны“; А.Адамовіч. ”Нямко“, Г.Марчук ”Крык на хутары“. Тэма гістарычнага мінулага ў сучаснай прозе: Л.Дайнека, К.Тарасаў. Адлюстраванне падзей савецкага мінулага: В. Быкаў “Сцюжа”; І.Навуменка “Вір”; Я.Сіпакоў “Кулак”. | Стварыць умовы для раскрыцця тэматычнага багацця і жанравай разнастайнасці сучаснай прозы: повязь мінулага і сучаснага, Вялікая Айчынная вайна ў творах пісьменнікаў, сацыяльныя і маральна-філасофскія праблемы, трагедыя сучаснай вёскі; садзейнічаць развіццю ўмення даследаваць, самастойна здабываць веды з розных крыніц і выкарыстоўваць іх ва ўласнай дзейнасці; стварыць умовы для духоўнага станаўлення, фарміравання самасвядомасці і маральнага самавызначэння вучняў. | Вучэбныя дапаможнікі: 1.Арочка, М. М. На парозе 90-х: літаратурны агляд / М. М. Арочка, П. К. Дзюбайла, С. С. Лаўшук. — Мінск, 1993. 2.Бельскі, А. I. Сучасная беларуская літаратура: Станаўленне і развіццё творчых індывідуальнасцяў (80—90-я гг.). — Мінск, 1997. 3) Бельскі, А. I.Сучасная беларуская проза //Беларуская мова і літаратура. — 2009. — № 4. — С. 20. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць паведамленне “Разнастайнасць і тэматычнае багацце сучаснай прозы”. | |||
43. 44. | І.Пташнікаў як адзін з таленавітых прадстаўнікоў філалагічнага пакалення. Асноўныя пытанні для вывучэння: Прырода, малая радзіма, вайна і мір — вызначальныя тэмы творчасці пісьменніка. Трагізм як адметная рыса аповесці ”Тартак“. Гераічны пафас аповесці ”Найдорф“. Вобразы людзей-працаўнікоў, улюбёных у родныя мясціны, патрыётаў Андрэя Вялічкі (раман ”Мсціжы“) і Алімпіяды Падаляк (раман ”Алімпіяда“). Жанравая разнастайнасць, эмацыянальная напружанасць, дынамізм апавяданняў ”Францужанкі“, ”Тры пуды жыта“, ”Пагоня“. Маляўнічасць мовы, псіхалагізм, філасафічнасць як адметныя рысы індывідуальнага стылю мастака слова. | Вучэбныя дапаможнікі: 1) Бугаёў, Д. Арганічнасць таленту: літ.-крытыч. артыкулы. — Мінск, 1989. 2) Бечык, В. Выбранае: лiт.-крытыч. артыкулы. — Мінск, 1989. 3) Грамадчанка, Т. Перад праўдай высокай і вечнай: Беларуская проза сёння. — Мінск, 1991. 4) Грыцаль, Т. М. Беларуская літаратура ў школе: вывучэнне сучаснай прозы ў старэйшых класах. — Мінск, 2004. 5) Каваленка, В. Веліч праўды. — Мінск, 1989. 6) Кандрацьева, М.Г. Гістарычнае мінулае ў творах сучаснай беларускай прозы// Беларуская мова і літаратура. — 2006. — № 7. — С. 60. Дамашняе заданне. Падрыхтаваць паведамленне на адну з прапанаваных тэм[3]: 1. “Сацыяльныя і маральна-філасофская праблемы ў сучаснай прозе”; 2. “Чарнобыльская тэма ў сучаснай прозе”; 3. “Лёс народа Заходняй Беларусі ў раманах сучасных пісьменнікаў”; 4. “Тэма вайны ў сучаснай беларускай прозе”; 5. “Тэма гістарычнага мінулага ў творах“; 6. “Адлюстраванне падзей савецкага мінулага ў сучаснай прозе“. | ||||
45. 46. | В.Казько – майстар інтэлектуальнай, філасофскай прозы Асноўныя пытанні для вывучэння: Асуджэнне вайны праз балючую памяць, драматычны лёс Колькі Лецечкі і яго пакалення (аповесць ”Суд у Слабадзе“). Раман ”Неруш“ у шэрагу іншых твораў пра парушэнне гармоніі зямнога жыцця (”Белы параход“ Ч.Айтматава, ”Цар-рыба“ В. Астаф’ева і інш.). Рэальныя (Мацвей Роўда, Шахрай, дзед Дзям’ян, Нене) і міфалагічныя (жалезны чалавек, Галоска-галасніца) вобразы ў творы. | |||||
47. | В.Карамазаў – адзін з вядучых сучасных празаікаў Асноўныя пытанні для вывучэння: Псіхалагізм апавяданняў з першай кнігі пісьменніка ”Падранак“. Горад і вёска, бацькі і дзеці ў аповесці ”Бярозавыя венікі“. Вобраз лесу, ахоўнікі яго таямніц у рамане ”Пушча“. Твор-даследаванне пра В. К. Бялыніцкага-Бірулю ”Крыж на зямлі і поўня ў небе“. Майстэрства пісьменніка ў асвятленні праблем сучаснасці. | |||||
Драматургія (1-2 аўтары на выбар настаўніка) (6 гадзін) | ||||||
48. | Асноўныя тэндэнцыі развіцця беларускай драматургіі другой паловы 80 – 90 гадоў Асноўныя пытанні для вывучэння: Асноўныя тэндэнцыі ў развіцці беларускай драматургіі другой паловы 80 — 90-х гадоў. Традыцыі драматургіі Кандрата Крапівы і А.Макаёнка, творчае выкарыстанне гэтых традыцый маладзейшымі пісьменнікамі. Узмацненне цікавасці да гістарычнага мінулага: А. Петрашкевіч. ”Прарок для Айчыны“; ”Меч Рагвалода“; I. Чыгрынаў. ”Звон не малітва“; Р.Баравікова. ”Барбара Радзівіл“ і інш. Трагічны лёс беларускай вёскі і сялянства ў п’есе У.Бутрамеева ”Страсці па Аўдзею“. Сатырычная камедыя М.Матукоўскага ”Мудрамер“, яе маральна-этычная праблематыка. Новая хваля ў беларускай драматургіі. | Пазнаёміць старшакласнікаў з асноўнымі тэндэнцыямі ў развіцці беларускай драматургіі другой паловы 80 – 90 –х гадоў, засяродзіць увагу вучняў на традыцыях драматургіі К.Крапівы, А. Макаёнка, стварыць умовы для раскрыцця тэматычнага багацця і жанравай разнастайнасці сучаснай драматургіі: гістарычнае мінулае, Вялікая Айчынная вайна, маральна-філасофская праблематыка; садзейнічаць развіццю ўмення вучняў даследаваць, самастойна здабываць веды з розных крыніц і выкарыстоўваць іх ва ўласнай дзейнасці; стварыць умовы для духоўнага станаўлення, фарміравання самасвядомасці і маральнага самавызначэння вучняў | Вучэбныя дапаможнікі: 1.Арочка, М. М. На парозе 90-х: літаратурны агляд / М. М. Арочка, П. К. Дзюбайла, С. С. Лаўшук. — Мінск, 1993. 2.Бельскі, А. I. Сучасная беларуская літаратура: Станаўленне і развіццё творчых індывідуальнасцяў (80—90-я гг.). — Мінск, 1997. 3.Васючэнка, П. Сучасная беларуская драматургія // Беларуская мова і літаратура. — 2006. — № 7. — С. 60. 4.Лаўшук, С. С. Сучасная беларуская драматургія . — Мінск, 1977. 5.Шаўлоўская, М. Беларуская драматургія. — Мінск, 1981. Дамашняе заданне. І. Падрыхтаваць паведамленне на адну з прапанаваных тэм: 1. “Асноўныя тэндэнцыі развіцця беларускай драматургіі другой паловы 80 – 90 гадоў”; 2. “Разнастайнасць і тэматычнае багацце сучаснай драматургіі”; 3. “Тэма гістарычнага мінулага ў сучаснай драматургіі”; 4. “Гістарычныя падзеі 30-х гг. ХХ стагоддзя ў п’есе У. Бутрамеева “Страсці па Аўдзею.” ІІ. Падрыхтаваць паведамленне аб прагледжаным спектаклі па п’есе сучаснага драматурга. | |||
49. 50. | Рэальныя гістарычныя асобы ў п’есе А. Петрашкевіча “Напісанае застаецца” або “Прарок для Айчыны” Асноўныя пытанні для вывучэння: Канфлікт у творах. Рэальныя гістарычныя асобы ў творах. Мастацкая ўмоўнасць у п’есах. Мінулае і будучыня ў творах. Цэнтральны герой п’ес Францыск Скарына як выбітная постаць ХV стагоддзя. Маральныя праблемы і іх вырашэнне. Мастацкая ўмоўнасць у творах. Майстэрства Петрашкевіча-драматурга. | |||||
51. 52. | Вастрыня канфлікту ў драме У. Бутрамеева “Страсці па Аўдзею” Спроба рымейка “Новыя прыгоды Несцеркі” Асноўныя пытанні для вывучэння: Раскаванасць мастацкага мыслення (В. Раеўскі), вастрыня канфлікту ў драме ”Страсці па Аўдзею“. Гістарычныя падзеі 30-х гг. ХХ стагоддзя ў п’есе. Трактоўка вобраза галоўнага героя. Спроба рымейка ”Новыя прыгоды Несцеркі“. ”Фалькларызм“ твора. | |||||
53. | Пьесы С. Кавалёва, іх наватарства. Гістарычная аснова і мастацкая ўмоўнасць у іх Асноўныя пытанні для вывучэння: П’есы драматурга для дзяцей (”Драўляны Рыцар“, ”Дарога на Віфлеем“), іх наватарства. П’есы-рымейкі ”Звар’яцелы Альберт, або Прароцтвы шляхціца Завальні“, ”Трышчан ды Іжота“, ”Саламея, або У пошуках шчаслівага месца“, ”Стомлены д’ябал“. Гістарычная аснова і мастацкая ўмоўнасць у іх. | |||||
[1] У адпаведнасці з праграмай настаўнік мае права замест аповесці “Гандлярка і паэт” пазнаёміць вучняў з аповесцю “Непаўторная вясна”.
[2] У адпаведнасці з праграмай настаўнік мае права сам выбраць аўтара
[3] Дадзенае дамашняе заданне прапануецца на кожным уроку вывучэння тэмы з улікам матэрыялу ўрока
